نویسنده دکتر زهره حلوائی پور روان درمانگر فردی
همه ما در طول زندگی وارد روابط عاطفی و خانوادگی میشویم. گاهی احساس نزدیکی و صمیمیت داریم، اما گاهی هم خودمان را در دل رابطه گم میکنیم. در تلاش برای حفظ رابطه، خودمان را فراموش میکنیم؛ خواستههایمان، مرزهایمان، صدای درونمان… اینجاست که یک مفهوم مهم روانشناسی به کمک ما میآید: تمایزیافتگی یا جدایی سالم
تمایزیافتگی یا جدایی سالم چیست؟
“تمایزیافتگی” (Differentiation of Self) مفهومی است که توسط دکتر “موری بوون” در نظریه سیستمهای خانواده مطرح شد. به زبان ساده، تمایزیافتگی یعنی اینکه:
- همزمان که در یک رابطه صمیمی هستید، هویت مستقل خودتان را هم حفظ کنید.
- بتوانید هم فکر کنید، هم احساس کنید؛ بدون اینکه تحت سلطه هیجان یا افکار دیگران قرار بگیرید.
مثلاً فردی که تمایزیافته است، وقتی شریک زندگیاش ناراحت است، دلسوزی میکند اما خودش را غرق اضطراب او نمیکند. در عین حال با او همدل است، نه بیتفاوت.
تمایزیافتگی و سلامت روان
افرادی که سطح بالاتری از تمایزیافتگی دارند، معمولاً از سلامت روانی بیشتری برخوردارند. نشانههای آن عبارتاند از:
- کاهش اضطراب مزمن
- کنترل هیجانی بهتر در بحرانها
- مرزهای روانی مشخص
- احساس خودارزشمندی مستقل از تأیید دیگران
- توانایی بیان احساسات و نیازها با وضوح
بررسیها نشان دادهاند که تمایزیافتگی پایین با افسردگی، اضطراب، اختلالات وابستگی، و مشکلات بینفردی ارتباط دارد.
تمایزیافتگی در روابط: از عشق تا استقلال
بسیاری از مشکلات زناشویی و خانوادگی، ریشه در تمایزیافتگی پایین دارند. در این حالت فرد ممکن است:
- برای احساس امنیت، دیگری را کنترل کند.
- از ترس طرد شدن، به خودش و خواستههایش خیانت کند.
- برای اجتناب از تعارض، سکوت کند یا احساسات واقعیاش را پنهان کند.
در مقابل، فرد تمایزیافته:
- در ارتباط صمیمی باقی میماند بدون آنکه خودش را از دست بدهد.
- به شریکش “نه” میگوید، بدون احساس گناه یا خشم.
- مسئول هیجانات خودش است، نه قربانی آنها.
چطور تمایزیافتهتر شویم؟
- خودآگاهی احساسی
در لحظههایی که هیجانی میشوید، مکث کنید. احساس واقعیتان چیست؟ این احساس از کجا آمده؟ چه فکری پشت آن است؟ - مرزگذاری سالم
بیاموزید که نه گفتن شما را خودخواه نمیکند. بلکه به رابطه وضوح و سلامت میبخشد. - پذیرش تفاوتها
لزومی ندارد شریک زندگیتان مثل شما فکر کند. تمایزیافتگی یعنی در دل تفاوت، همدلی را حفظ کردن. - تمرین خودتنظیمی هیجانی
مسئولیت هیجانات خودتان را بپذیرید. دیگران ممکن است عامل باشند، اما مدیریت با شماست. - گفتوگوهای شفاف
بجای کنایه یا پرهیز، درباره احساسات و خواستههایتان با صداقت صحبت کنید.
تمایزیافتگی، مسیری به سوی رشد فردی و عشق پایدار
تمرین تمایزیافتگی آسان نیست، اما پاداش بزرگی دارد: آرامش ذهن، روابطی متعادل، و احساس ثبات درونی. در واقع، تمایزیافتگی نه فقط راهی برای داشتن روابط سالمتر است، بلکه شاخصی کلیدی برای بلوغ روانی و رشد فردی به شمار میرود.
اگر احساس میکنید در رابطه خود گم شدهاید، یا از تعارضهای تکراری خستهاید، شاید زمان آن رسیده که به تمایزیافتگی خود نگاهی تازه بیندازید—و شاید هم به کمک یک تراپیست فکر کنید. رشد، از درون آغاز میشود.
منابع:
- Bowen, M. (1978). Family Therapy in Clinical Practice. Jason Aronson.
- Skowron, E. A., & Friedlander, M. L. (1998). The Differentiation of Self Inventory: Development and initial validation. Journal of Counseling Psychology, 45(3), 235–246.
- Schnarch, D. (1997). Passionate Marriage: Keeping Love and Intimacy Alive in Committed Relationships. W.
با ما در ارتباط باشید :
شماره همراه
اینستاگرام
اینستاگرام
