نویسنده دکتر زهره حلوائی پور روان درمانگر فردی
عشق یکی از پیچیدهترین و تاثیرگذارترین احساسات انسانی است که نه فقط در ذهن و روان بلکه در مغز و بدن ما نیز ریشه دارد. در حقیقت، احساس عاشق شدن و دلبستگی به فردی خاص نتیجه فعالیتهای شیمیایی و نورونی متعددی در مغز است. در این مقاله به طور مفصل نقش دو هورمون کلیدی دوپامین و اکسیتوسین را در عشق و روابط بررسی میکنیم.
دوپامین: هورمون پاداش، انگیزه و شور عاشقانه
دوپامین به عنوان یکی از مهمترین ناقلهای عصبی در سیستم عصبی مرکزی، نقش کلیدی در احساسات لذت، انگیزه و پاداش ایفا میکند. زمانی که شما در معرض محرکهای مثبت (مثلاً دیدن یا فکر کردن به فرد مورد علاقه) قرار میگیرید، مغز شما شروع به ترشح دوپامین میکند.
مکانیزم اثر دوپامین
دوپامین در مناطقی از مغز مانند ناحیه شکمی مخچه (Ventral Tegmental Area) و هسته دمی (Nucleus Accumbens) ترشح میشود؛ این مناطق مسئول پردازش پاداش و احساس لذت هستند. این ترشح باعث افزایش تمرکز، انرژی و انگیزه برای برقراری ارتباط و نزدیکی با معشوق میشود.
پیامدهای روانشناختی
- ایجاد حس شور و اشتیاق
- انگیزه برای پیگیری رابطه
- احساس سرخوشی و «سرگیجه عاشقانه»
تحقیقات نشان دادهاند که سیستم دوپامینی مشابه همان سیستمی است که در اعتیاد فعال میشود، به همین دلیل عشق میتواند باعث شود انسانها به شدت به شریک عاطفی خود وابسته شوند.
اکسیتوسین: هورمون دلبستگی، اعتماد و آرامش
در کنار دوپامین، هورمون اکسیتوسین که به «هورمون عشق» معروف است، نقش حیاتی در ایجاد و حفظ پیوندهای عاطفی دارد. این هورمون به ویژه در لحظات نزدیک فیزیکی مانند بغل کردن، لمس کردن و رابطه جنسی ترشح میشود.
مطالعه بیشتر : آیا عشق سالم آموختنی است؟
نقش اکسیتوسین در مغز
اکسیتوسین در هیپوتالاموس تولید و از غده هیپوفیز آزاد میشود. این هورمون به افزایش اعتماد متقابل، کاهش اضطراب و ایجاد حس امنیت روانی کمک میکند.
تأثیرات رفتاری
- تقویت دلبستگی عاطفی
- افزایش تمایل به مراقبت و حمایت از شریک زندگی
- کاهش استرس و احساس آرامش
مطالعات نشان دادهاند که اکسیتوسین میتواند تاثیر مثبتی روی کیفیت روابط طولانیمدت داشته باشد و به زوجها کمک کند بحرانها را بهتر پشت سر بگذارند .
تعامل دوپامین و اکسیتوسین: ترکیب شیمیایی عشق
ترکیب این دو هورمون باعث میشود عشق هم شور و هیجان اولیه را داشته باشد و هم اعتماد و آرامش برای ایجاد یک رابطه پایدار.
- دوپامین ما را به سمت جستجوی معشوق سوق میدهد، ایجاد هیجان و اشتیاق میکند.
- اکسیتوسین باعث تثبیت رابطه، ایجاد حس نزدیکی و حمایت متقابل میشود.
به همین دلیل، عشق سالم ترکیبی از این دو تجربه شیمیایی است؛ شور عاشقانه همراه با دلبستگی امن.
عشق، مغز و سلامت روان
عشق و ارتباطات عاطفی سالم میتوانند اثرات مثبتی روی سلامت روان و جسم داشته باشند. ترشح منظم دوپامین و اکسیتوسین به کاهش اضطراب، بهبود خلق و افزایش احساس رضایت منجر میشود.
از سوی دیگر، نبود یا اختلال در این فرآیندها میتواند به مشکلات روانشناختی مانند اضطراب اجتماعی، افسردگی و مشکلات دلبستگی منجر شود.
نتیجهگیری
دانستن نقش هورمونهایی مثل دوپامین و اکسیتوسین در عشق به ما کمک میکند تا روابط عاطفی خود را بهتر درک کنیم و به شکل آگاهانهتری آنها را مدیریت کنیم. عشق نه فقط یک احساس بلکه یک فرآیند زیستی و روانی پیچیده است که میتوان با تمرین، آگاهی و توجه، رابطهای سالم و پایدار ایجاد کرد.
منابع علمی معتبر
- Aragona, B. J., et al. (2006). “Nucleus accumbens dopamine differentially mediates the formation and maintenance of monogamous pair bonds.” Nature Neuroscience, 9(1), 133-139.
- Carter, C. S. (1998). “Neuroendocrine perspectives on social attachment and love.” Psychoneuroendocrinology, 23(8), 779-818.
- Ditzen, B., & Heinrichs, M. (2014). “Psychobiology of social support: The social dimension of stress buffering.” Restorative Neurology and Neuroscience, 32(1), 149-162.
- Ditzen, B., et al. (2009). “Oxytocin improves positive communication and reduces cortisol levels during couple conflict.” Biological Psychiatry, 65(9), 728-731.
- Fisher, H. (2004). Why We Love: The Nature and Chemistry of Romantic Love.
با ما در ارتباط باشید
شماره همراه
اینستاگرام
اینستاگرام
